احداث آرامستان جدید در آران و بیدگل با توجه به پیشینه تاریخی و فرهنگی منطقه، ظرفیت‌های بالفعل آستان محمدهلال‌بن‌علی(ع) و دغدغه‌های اجتماعی شهروندان، نیازمند بررسی عمیق‌تر و تصمیم‌گیری خردمندانه است.
موضوع مکان‌یابی و احداث آرامستان جدید در این شهرستان به یکی از مسائل چالش‌برانگیز مدیریت شهری تبدیل شده است؛ موضوعی که با توجه به پیشینه تاریخی و فرهنگی منطقه، ظرفیت‌های بالفعل آستان مقدس حضرت محمدهلال بن علی بن ابیطالب(ع) و نیز دغدغه‌های اجتماعی شهروندان، نیازمند بررسی عمیق‌تر و تصمیم‌گیری خردمندانه است.
آرامستان‌های تاریخی؛ میراثی فراموش‌شده
در گذشته، قبرستان‌های قدیمی این دیار با وجود فرهنگ غالب شیعی که به تکریم قبور مؤمنین اهمیت می‌دهد، به تدریج مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند. برخی از این گورستان‌ها بدون توجه به ارزش دیرینه‌شناسی سنگ‌قبرها و هویت مدفونین، به معابر و فضاهای عمومی تبدیل شدند. کارشناسان این روند را از دست رفتن بخشی از میراث فرهنگی و اجتماعی آران و بیدگل قلمداد می‌کنند.
یک قرن هم‌نشینی با آستان مقدس محمدهلال(ع)
از حدود یک قرن گذشته تاکنون، حرم مطهر حضرت محمدهلال(ع) در قلب شهر آران و بیدگل، به مرکز اصلی تدفین اموات بدل شده است. به گفته کارشناسان، ظرفیت‌های توسعه‌ای این آستان به گونه‌ای طراحی شده که برای حداقل نیم قرن آینده امکان تأمین قبور وجود دارد.
این موضوع نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی مهندسی و پیش‌بینی‌های آینده‌نگرانه، می‌توان همچنان بر پیوستگی تاریخی و اجتماعی سنت تدفین در این مکان معنوی تأکید کرد.
آرامستان به مثابه سرمایه اجتماعی
کارشناسان حوزه اجتماعی معتقدند دفن اموات در جوار آستان مقدس محمدهلال(ع) تنها یک سنت مذهبی نیست، بلکه سرمایه‌ای اجتماعی محسوب می‌شود. حضور مردم در ایامی همچون لیالی قدر، نوروز و اعیاد قربان و فطر در کنار قبور عزیزانشان، همبستگی اجتماعی و فرصت‌های فرهنگی-مذهبی ارزشمندی را ایجاد می‌کند.
انتقال آرامستان به خارج از محدوده شهری نه تنها این سرمایه را تهدید می‌کند، بلکه هزینه‌های سنگین برای شهروندان و شهرداری در پی خواهد داشت.
چالش‌های آرامستان در خارج از شهر
بر اساس طرح‌های اولیه، محل پیشنهادی احداث آرامستان در شمال آران و بیدگل قرار دارد؛ جبهه‌ای که طبق اسناد توسعه شهری، مسیر اجتناب‌ناپذیر گسترش آینده شهر است. کارشناسان هشدار می‌دهند این انتخاب، خطای محاسباتی بزرگی خواهد بود؛ زیرا هم‌جواری با مسیرهای حمل‌ونقل بین‌شهری، جاده‌های اصلی و شهرک‌های صنعتی در آینده مشکلات متعددی به همراه دارد.
از سوی دیگر، نبود چرخه کامل حمل‌ونقل عمومی موجب می‌شود شهروندان برای زیارت اهل قبور متحمل هزینه‌های اضافی شوند و دسترسی آسان به آرامستان با مشکل مواجه شود.
راهکار جایگزین؛ قبور طبقاتی در حرم مطهر
در شرایط کنونی که بحران کرونا و افزایش ناگهانی مرگ‌ومیر فروکش کرده است، کارشناسان پیشنهاد می‌کنند به جای احداث آرامستانی جدید با هزینه‌های کلان، سرمایه‌گذاری‌ها بر ایجاد قبور طبقاتی در طبقات زیرین حرم مطهر حضرت محمدهلال(ع) متمرکز شود. این راهکار از یک سو هزینه‌ها را کاهش می‌دهد و از سوی دیگر مانع از گسست سرمایه اجتماعی و معنوی مردم آران و بیدگل خواهد شد.
تصمیم نهایی؛ در دست مردم و مدیران شهری
بی‌تردید انتخاب محل دفن اموات برای شهروندان، بیش از آنکه تصمیمی صرفاً اداری باشد، یک انتخاب هویتی و معنوی است. مردم ترجیح می‌دهند در کنار قبور آبا و اجداد خود و در فضایی با هویت تاریخی و دینی آرام گیرند، نه در مکانی بی‌هویت در چند کیلومتری شهر.
از این رو انتظار می‌رود مدیران شهری با نگاه آینده‌نگرانه و توجه به سرمایه اجتماعی موجود، در تصمیم‌گیری خود بازنگری کنند و در این زمینه نظر مردم را در اولویت قرار دهند.
